Historia powstania Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży Europejskiej
w Olsztynie
10 listopada 1989r. podpisanie umowy między Rządami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o wymianie młodzieży w wykonaniu Traktatu między Rzeczypospolita Polską, a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dniem 17 czerwca 1991r.
14 listopada 1990 roku podpisanie traktatu granicznego między nową demokratyczną Polską i Zjednoczonymi Niemcami.
17 czerwca 1991 roku traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między naszymi państwami, w którym umawiające się strony wyrażają przekonanie, że „wzajemne poznanie i zrozumienie młodych pokoleń na podstawowe znaczenie dla trwałego charakteru porozumieniu i pojednania narodów polskiego i niemieckiego”.
Idea budowy Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży, wyszła z Niemiec, od nieżyjącego już Pana Paula Sahle przedsiębiorcy z Greven i Pana Helmuta Beckera wiceprzewodniczącego Bundestagu RFN, natomiast inicjatywa od parlamentarzystów polskich i niemieckich. Równie wielką zasługę ma tu Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, która to przekazała fundusze na wyremontowanie mocno zdewastowanego zabytku. Ze strony polskiej natomiast pilotował całą sprawę ówczesny dyrektor Budimexu - Pan Grzegorz Tuderek.
Jako sprawozdawca jestem zmuszony podać zestawienia i założenia statystyczne. Zestawienia z okresu 10-letniego będą obrazowały cyfry jak i zdjęcia.
Początek rozmów odnośnie realizacji pomysłu utworzenia Centrum nastąpił w pierwszej połowie 1992 roku, a ściślej mówiąc w maju 1992 po przedstawieniu mi jego przez Dyrekcję Olsztyńskiego Budimexu Panów Jana Madeja, Stefana Tkaczyka oraz Pana Paula Sahle. Jako ówczesny wicewojewoda, senator – członek Komisji ds. Emigracji za Granicą zainteresowałem się tym tematem bardzo wnikliwie.
Urząd Wojewódzki wskazał kilka lokalizacji. Wyboru dokonał Pan Paul Sahle. W tym miejscu kieruję słowa podziękowania za zaangażowanie i pomoc przy tworzeniu Centrum do Pani Barbary Boczkowskiej ówczesnej Dyrektor Wydziału Geodezji Urzędu Wojewódzkiego.
Kontynuacja działań doprowadziła do zwołania zebrania założycielskiego 30 listopada 1992roku w którym ustalono listę założycieli i przyjęcie statutu.
W skład założycieli Stowarzyszenia Polsko-Niemieckie Centrum Młodzieży w Olsztynie weszli:
- Wacław Bartnik
- Paweł Abramski
- Grzegorz Tuderek
- Edward Drężek
- Jerzy Zieliński
- Antoni Jutrzenka-Trzebiatowski
- Kazimierz Janiak
- Jan Madej
- Stefan Tkaczyk
- Andrzej Urbański
- Tadeusz Kowalski
- Mariusz Angrik
- Erwin Kruk
- Adam Jerzy Socha
- Stanisław Pacuk
14 stycznia 1993r Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w sądzie wojewódzkim, a 26 marca 1993 r. odbyło się pierwsze Walne zgromadzenie członków, po czym 29 marca 1993 r. został powołany Zarząd Stowarzyszenia.
19 stycznia 1994r odbyło się robocze spotkanie stron z udziałem:
- Janusza Lorenza
- Wacława Bartnika
- Pawła Abramskiego
- Grzegorza Tuderka
- Jana Madeja
- Marka Kemnitza
na którym poinformowano o pozytywnych dla Stowarzyszenia wynikach wizyty Marszałka Sejmu Pana Józefa Oleksego u Przewodniczącej Bundestagu Pani Rity Süssmuth. Podczas tej wizyty potwierdzona została celowość stworzenia Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży w Olsztynie jako ważnego elementu procesu kształtowania stosunków między tymi krajami. Na tym spotkaniu zostały przedstawione dokumenty popierające stworzenie Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży, a także informacje o działaniach w kierunku przekazania budynku w Olsztynie przy ul. Okopowej 25 dla Stowarzyszenia.
Trochę historii
Przed wojną w obiekcie w którym się znajdujemy znajdował się Niemiecki Czerwony Krzyż z 25-oma łóżkami, który nazywał się „Doroteenhaus”. Dr. Paul Mollenhauer przejął to po 1920 roku i przystosował obiekt jako stacja ortopedyczna z 80-cioma miejscami. Z biegiem lat działalność ta skoncentrowała się głównie na dzieciach. W czasach powojennych był to budynnek użyteczności publicznej, a następnie Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna.
8-go kwietnia 1994 r. nastąpiło przekazanie w użytkowanie na czas nieokreślony ruiny zabytkowego budynku i gruntu pod nim przy ul. Okopowej 25 przez Skarb Państwa dla Stowarzyszenia Polsko-Niemieckie Centrum Młodzieży.
1 czerwca 1994 roku została uregulowana sprawa zamiany z użytkowania na czas nieokreślony na wieczyste użytkowanie co dało Stowarzyszeniu stabilizację.
19 lipca 1994 r., w obecności Przewodniczącej Bundestagu prof. dr Rity Süssmuth oraz Marszałka Sejmu RP dr Józefa Oleksego dokonano wmurowania aktu erekcyjnego.
Pod dokumentem poza ww. widnieją również podpisy ówczesnego Wojewody Olsztyńskiego dr Janusza Lorenza, oraz Helmuta Beckera.
Podpisany dokument to deklaracja inicjatorów budowy, w której zawarli oni przesłanie dotyczące przyszłości naszych narodów, naszych państw we wspólnej Europie:
„Inicjatorzy budowy Centrum pragną, by dobrze służyło ono lepszemu poznaniu się młodzieży polskiej i niemieckiej, a tym samym zbliżeniu obu narodów. Grupy młodzieży z Polski i Niemiec przebywające wspólnie w Centrum, nawiązując osobiste kontakty i przyjaźnie, poznając język, kulturę i historię obu narodów wniosą wkład w dzieło polsko-niemieckiego pojednania. Jest to nauka i wyzwanie zarazem. Wierzymy, że młode pokolenie Polaków i Niemców, które na progu nadchodzącego tysiąclecia rozstrzygać będzie o polsko-niemieckich stosunkach, tchną w nie nowego ducha zrozumienia i tolerancji, współpracy i przyjaźni. W imię budowy zjednoczonej i przyjaznej Europy opatrujemy podpisami i składamy niniejszy akt”.
Co do samej budowy.
Polsko-Niemieckie Centrum Młodzieży w Olsztynie budował Budimex. Dotacja na remont i wyposażenie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej wynosiła 4,39 mln nowych złotych. Miało to wystarczyć na całość przedsięwzięcia, jednak koszty zostały przekroczone i całość wyniosła 5,2 mln nowych złotych. Aby wywiązać się z zobowiązań Stowarzyszenie zmuszone było zaciągnąć kredyt w wysokości 200 000 zł. Po wszystkich problemach mniejszych bądź to większych powstał w rezultacie budynek mieszczący 50 miejsc noclegowych, restaurację z dużym zapleczem kuchennym wyposażonym w najnowocześniejszy na ówczesne czasy sprzęt, klub - przemianowany na Galerię „Centrum Młodych”, sale wykładowe oraz skromne pomieszczenia przeznaczone na biura. Teren wokół budynku został splantowany, znalazł się na nim strzeżony parking i plac sportowy. Odbiór końcowy nastąpił 13 września 1995r.
W październiku tego samego roku Polsko-Niemieckie Centrum Młodzieży rozpoczęło również działalność gospodarczą.
Uroczyste otwarcie Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży nastąpiło w dniu 10 grudnia 1995 roku. Honorowy patronat nad Polsko-Niemieckim Centrum Młodzieży objęli ówczesny Marszałek Sejmu Pan Józef Oleksy i Przewodnicząca Bundestagu Pani Rita Süssmuth.
Główne cele Stowarzyszenia Polsko-Niemieckie Centrum Młodzieży określa paragraf 9 Statutu Stowarzyszenia:
„Celem Stowarzyszenia jest stworzenie warunków dla zbliżenia, lepszego wzajemnego poznania oraz utrzymania stałej więzi i umożliwienie wymiany pomiędzy narodami polskim i niemieckim, a szczególnie pomiędzy młodzieżą polską i niemiecką we wszystkich dziedzinach poprzez zaznajomienie się z historią i kulturą obu krajów, stworzenie forum dla swobodnej wymiany poglądów na bieżące tematy, a także lepsze wzajemne zrozumienie i poczucie braterstwa w zintegrowanej Europie”.
W paragrafie tym nie tylko wyraźnie sformułowany jest cel, czyli tworzenie warunków do zbliżenia się polskiego i niemieckiego narodu we wspólnej Europie, ale również wskazana jest droga do jego osiągnięcia. Owo zbliżenie powinno nastąpić na płaszczyźnie kulturowej, bo poznać inny kraj, zrozumieć mentalność jego mieszkańców, to poznać i zrozumieć jego kulturę i uwarunkowania historyczne, jakie ją kształtowały na przestrzeni wieków. Kultura jest jednak pojęciem niezwykle szerokim, dotyczy właściwie wszystkich dziedzin życia. Dlatego też koniecznym stało się określenie sposobów realizowania tego zadania, w zapisie paragrafu 10 statutu Stowarzyszenia i brzmi ono:
- Organizowania wspólnie dla młodzieży polskiej i niemieckiej turnusów w Ośrodku Stowarzyszenia, w szczególności z rejonów ekologicznie zagrożonych.
- Organizowania wymiany uczniów i młodzieży polskiej i niemieckiej.
- Wymiany kulturalnej, szczególnie poprzez współpracę z organizacjami kulturalnymi, spotkania twórców kultury i artystów oraz wymianę wystaw i organizowanie imprez kulturalnych, a także rekreacyjno-sportowych.
- Organizowania spotkań związków i organizacji obu krajów działających w sektorze sportowym i kulturalnym.
- Organizowania programów krajoznawczych i ekologicznych, sesji historycznych, odczytów, konferencji, seminariów oraz publicznych akcji informacyjnych.
- Organizowania różnorodnych inicjatyw oświatowych, służących pogłębianiu wzajemnej znajomości i nauce języków polskiego i niemieckiego.
- Prowadzenia działalności wydawniczej.
- Współpracy i wymiany doświadczeń z organizacjami i instytucjami, stawiającymi sobie podobne cele w kraju i za granicą.
- Organizowania współpracy między organizacjami obu krajów poprzez wymianę doświadczeń w zakresie ochrony i odnowy zabytków oraz ochrony środowiska.
W chronologicznym telegraficznym skrócie kilka faktów z okresu działalności Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży Europejskie w Olsztynie.
- pobyty integracyjne młodzieży 122 turnusy w których uczestniczyło ok.: 5 000 dzieci i młodzieży dla których przygotowujemy program i menu wyżywienia, a koszty które zatwierdzane są przez opiekunów i uczestników dopasowujemy do budżetu młodzieży.
- uczestnictwo młodzieży w spotkaniach, rocznie ok.: 500 osób nie licząc nauki języka niemieckiego, seminariów, konferencji organizowanych przez inne organizacje i firmy. W ramach działalności statutowej Centrum organizuje również jak już powiedziano liczne spotkania, wystawy i prelekcje. Podajemy kilka tematów spotkań jakie miały miejsce w Klubie jak go wcześniej nazywano, a teraz w Galerii „Centrum Młodych”:
- Prelekcje:
- „Historia Warmii i Mazur” prof. dr hab. A. Sakson
- „Historia Olsztyna” prof. St. Achremczyk
- ,,Mniejszości narodowe na Warmii i Mazurach”
Tomasz Romańczuk
,, Parapsychologiczne metody przygotowywania się do klasówek i egzaminów” mgr Krzysztof Kowalczyk
- Referaty:
- ,,Historia Warmii” oraz ,,Historia Mazur” prof. St. Achremczyk
- Obchody 50-lecia śmierci Ernsta Wiecherta
- ,,Niemcy na Warmii i Mazurach w latach 1990 – 2000”, dr Alfred Czesla
- ,,Prusowie, kultura, obyczaje, wierzenia” ( 6-XI w ), dr Mirosław Hoffmann
,,Rok obrzędowy w kulturze ludowej; chrzciny , wesele, pogrzeb” Elżbieta Kaczmarek
- „Polska a negocjacje z Unią Europejska”
- ,,Tożsamość Warmii’’
- ,,Pasja kontra zawód’’
- „Polacy i Niemcy w ciągu Tysiącleci” – dr Frank Dombrowski
- Seminaria:
,,Niemiecko – Polski Traktat o dobrym sąsiedztwie” – seminarium
- 100 rocznica urodzin Ernsta Wiecherta
- ,,Tożsamość narodowa i regionalna młodego pokolenia Warmii i Mazur”
- ,,Tradycje i zwyczaje mieszkańców Warmii i Mazur”
- Spotkanie dotyczące problemu bezrobocia w naszym regionie
- Seminaria dla germanistów
- Spotkanie Iwoną i Arkiem Pavlović mistrzami tańca towarzyskiego pod hasłem: ,,Olsztyn – stolica tańca”
- „Życie umysłowe na Warmii i Mazurach na przełomie XIX i XX wieku”
dr hab. Miroslaw Dombrowski
- „Młodzież, a Unia Europejska” dr Alfred Czesla
- „Bezrobocie wspólny problem Europy”.
- Polska przed referendum unijnym
- Finał Międzyszkolnego Konkursu Języka Niemieckiego dla uczniów szkół podstawowych Miasta Olsztyna
- ,,Teraz integracja” – cykl spotkań
- 650-lecie Olsztyna Spotkanie z prezydentem Olsztyna Jerzym Małkowskim
- Polsko-niemieckie seminarium z udziałem Grup z Deutsch – Europäisches Bildungswerk w Hessen oraz młodzieży z Olsztyna
- Wieczór poetycki poświęcony poezji ks. Jana Twardowskiego pod hasłem : ,, Janowi Pawłowi II – Jan Twardowski i młodzież”
- Wystawy
- „Theater für Satire und Figuren” Niemcy teatr z miasta Halle
- Liceum Sztuk Plastycznych w Olsztynie - wystawy prac plastycznych
- Anny Stankiewicz – Odoj - wystawa prac malarskich
- Liceum Plastyczne oraz Instytut Wychowania Plastycznego w Olsztynie - wystawa prac malarskich
- Policealnego Studium Reklamy - wystawa prac plastycznych
- ,,Olsztyn na starych fotografiach”
- Wystawa malarstwa Anny Skurpskiej – Ekes
- Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi – wernisaż i wystawa pt:”Człowiek”
- Otwarcie wystawy grafiki Agnieszki Filar – I nagroda w IV biennale olsztyńskiej plastyki 2005 (aktualnie)
- Spotkania autorskie
- Pisarz Józef Jacek Rojek, Edward Cyfus oraz niemiecka pisarka Tina Stroheker
- Tadeusz Jan Bogusz
- Artysta malarz Hieronimem Skurpski i poeta Józef Jacek Rojek
- Ewą Domaradzką – dziennikarką Radia Olsztyn
- „Mistrz mowy polskiej” I Regionalna Edycja Ogólnopolskiego Programu MMP - pani Barbarą Królikowską- Wunderlich
- Warsztaty:
- Warsztaty dla bezrobotnych
- Spotkania i warsztaty germanistów
- Wieczór z pieśnią i tańcem z udziałem młodzieży polskiej, niemieckiej i ukraińskiej
- Występy:
- Berzelis z Litwy - występ chóru
- W.A.N.N.A. - grupa poetycko – teatralna Radosława Ciecholewskiego
- Występ teatru studenckiego ,,Cezar”
- ,,Polacy i Niemcy w ciągu tysiącleci” poezje Wisławy Szymborskiej - widowisko poetycko – muzyczne
Jak już powiedziano przygotowanie ośrodka Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży i tym samym uruchomienie jego działalności możliwe było dzięki ogromnemu zaangażowaniu finansowemu Fundacji Współpracy polsko-Niemieckiej, której siedziba mieści się w Warszawie.
Oferta Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży Europejskiej w Olsztynie skierowana jest jednak nie tylko do osób związanych z językiem niemieckim i sięga od imprez muzycznych, spotkań autorskich, poprzez wystawy malarskie w Galerii Centrum Młodych do wykładów i dyskusji o tematyce politycznej.
Praca na rzecz młodzieży ma priorytetowe znaczenie w polityce społecznej Unii Europejskiej. Stąd tez masowe powstawanie młodzieżowych organizacji pozarządowych działających na rzecz integracji europejskiej. Stowarzyszenie Polsko-Niemieckie centrum Młodzieży Europejskiej w Olsztynie z pewnością do takich organizacji należy, co potwierdza fakt, iż od 30 lipca 2004 roku Stowarzyszenie posiada status Organizacji Pożytku Publicznego. Warunkiem pokojowego współistnienia w Europie jest tolerancja, wzajemne poznanie się, otwarcie na inne narody, ich kulturę i mentalność. Otwarte, nie naznaczone stereotypami spojrzenie na drugiego człowieka – to postawa, która w kontekście trudnych, bo historycznie obarczonych stosunków polsko-niemieckich nabiera szczególnego znaczenia. Centrum działa na rzecz porozumienia między młodymi ludźmi z Polski i Niemiec organizując wspólne pobyty integracyjne w ośrodku Stowarzyszenia. Wspólna nauka, poznawanie kultury i historii sąsiada, wspólna rozrywka to doskonała baza do wzajemnego poznania się i szansa na przyszłe prawdziwe partnerstwo w granicach wspólnej Europy.
Najlepszym świadectwem wystawianym Centrum jest duże, coraz większe zainteresowanie projektami naszego Centrum Młodzieży ze strony młodzieży, szkół, urzędów administracji miejskiej i placówek naukowych. Liczne grupy młodzieży, które ponownie decydują się na uczestnictwo w integracyjnych pobytach w naszym Stowarzyszeniu potwierdzają znaczenie tego typu działalności.
Wyrażamy podziękowania wszystkim członkom Stowarzyszenia i pracownikom Centrum, Stowarzyszeniu Nauczycieli Języka Niemieckiego, szkołom, młodzieży, administracji rządowej i samorządowej oraz wszystkim sympatykom naszego Stowarzyszenia, za wspieranie oraz czynny udział w wykonywaniu jego Statutowych obowiązków.
Norbert Kardahs